निर्गुडी /सम्हालू विषयी आयुर्वेदीक माहिती
• मराठी नाव : निर्गुडी , लिंगडी.
• हिंदी : निर्गुडी
• मूलस्थान : आशिया खंडात, भारतीय उपखंडातील देशात तसेच दक्षिण आफ्रिकेत ही वनस्पती आढळते.
• उंची :
ही वनस्पती झुडूप वर्गीय असून २ ते ८ मीटर पर्यंत याची उंची वाढते
• सुगंध असणारी ही औषधी वनस्पती आहे.
• खोड:
याचे खोड पांढरट हिरव्या रंगाचे असते.
• पाने :
लहान लंब वर्तुळ आकाराची याची पाने दातर्या असणारी संयुक्त पान या प्रकारची पाने असतात. काही लहान तर काही मोठी असतात. पाने खालील बाजूने पांढरट रंगाची असतात.
• फुले :
फुलांची रचना एका तुऱ्या सारखी असून त्यांचा रंग निळा व पांढरट असतो.
• फळे :
या झाडाची फळे ही रस युक्त छोटीशी फुटाण्याच्या आकाराची असतात. ती फळे पिकल्यावर काळी जांभळी दिसतात.
• निर्गुडी वनस्पतीचा औषधी उपयोग :
• निर्गुडीच्या झाडात क्यास्टिसीन, आयसोओरिएंटीन, क्र्यायसोफिनोल, फुक्टोज, ल्युटीओलिन घटक असतात.
• या वनस्पतीची लागवड घराशेजारी कुंपण घालण्यासाठी करतात. त्यामुळे किडे, डास तसेच इतर कृमी येत नाहीत. तसेच घातक जिवाणू, विषाणू यांच्या वाढीला आळा बसतो. व रोगराई नियंत्रण करण्याचे काम निरगुडी करते.
• शरीरात कोठेही वेदना होत असतील. म्हणजे हात पाय दुखणे, सांधे दुखी, मानदुखी, कंबरदुखी होत असेल तसेच डोकेदुखी असेल तर त्यावर निरगुडेच्या तेलाने मसाज करावा. वेदना मुक्त होऊन आराम मिळतो. व विकार बरा होतो.
• वात दोषाने अंग दुःखी होत असेल तर त्यावर निरगुडी वापरतात.
• विषमज्वर असेल तर निर्गुडीच वापर करतात.
• गळू सारख्या आजारावर ती फुटून निचरा होताना निरगुडीचा पाला चेचून लावतात.
• वृषण सुजण्यावर देखील निर्गुडीचा पाला चेचून लावला जातो.
• घरातील धान्य साठवल्यावर त्याच्या टोपल्या, वा पिशव्यांच्या भोवती निर्गुडीची पाने टाकतात. ज्यांच्या वासाने किडे कीटक येत नाहीत.
• छातीत कफ साठला असेल. व पाणी झाले असेल. त्यामुळे श्वास घेता येत नसेल. तर निरगुडीच्या हिरव्या पानांचा रस घालून खोबरेल तेलात टाकून गरम करून थंड करतात व छाती मान, पाठ व गळा या ठिकाणी हे तेल चोळले जाते. व गरम फडक्याने वाफ घेतली जाते. त्याने फरक पडतो.
• निर्गुडीच्या हिरव्या पानांचा काढा सकाळी थोडा रोज घेतल्यास विषमज्वर नष्ट होणे, सांधेदुखी वर व छातीतील कफ साठला असेल तर त्यावर उपयोगी पडतो. पण हा आयुर्वेदीक वैद्यांच्या सल्याने उपचार घेणे चांगले. कारण नियमापेक्षा जास्त सेवन केल्यास अंगाची आग व वेदना होतात.
• निर्गुडीच्या हिरव्या पानांचा रस घालून बनवलेले तेल वेदना शामक असते. त्यामुळे त्याचा वापर मालिश करताना करतात. त्यामुळे ते तेल वेदना शामक, व चर्मरोग निवारणाचे काम करतात.
• थंडी ताप येत असेल तर किंवा विषाणूजन्य आजारांवर निरगुडी अत्यंत उपयुक्त आहे.
• टॉन्शील दुखणे, तोंड येणे, दात दुःखी असेल तर निरगुडीची पाने घालून तयार केलेले गरम पाणी घेऊन गुळण्या केल्यास आराम पडून लवकर बरे होते.
• निरगुडीच्या पानांची पावडर तसेच फळांची पावडर देखील गरम पाण्यासोबत सेवन करतात.
• वेदना शामक, सुज उतरवणारी, अस्थमा, टोन्शील वेदना कमी करणारी निरगुडी असल्याने तिच्या पानांचा काढा रोज सेवन केल्यास फायदा होतो.
• निरगुडीच्या अनेक जाती आहेत. यामधे निळी फुले व पांढरी फुले असणारी निरगुडीचा वापर जास्त प्रमाणात केला जातो.
• डोकेदुखी होत असेल तर निरगुडीच्या पानांची वाटून पेस्ट करून डोक्याला लावल्यास डोकेदुखी थांबते.
• कान फुटणे ही समस्या निर्माण झाल्यास निरगुडीची पाने तेलात शिजवून ते तेल थंड करून कानात घातल्यास कान फुटणे थांबते.
• तोंडात फोड आले की निरगुडीच्या पानांचा रस काढून तो पाण्यात उकळून कोमट करून गुळण्या केल्यास तोंडातील फोड बरे होतात.
• मासिक पाळीत तसेच स्त्रियांच्या मासिक पाळी समस्येवर निरगुडी पानांचा काढा घेतल्यास बरे वाटते. तसेच रोज निरगुडीच्या पानांची, मूळांची व फळांची पूड करून रोज सेवन केल्यास पाळी नीट होते.
• सायटीका स्लिपडिस्क समस्येवर निरगुडीची पाने तेलात टाकून शिजवून थंड करून ते अर्क उतरलेले तेल लावून मालिश केल्यास आराम मिळतो.
• तसेच शरीरावर खाज गुजरी या समस्येवर निरगुडीचे तेल लावावे त्यामुळे ती समस्या दूर होते.
• ताप येत असेल अंग दुखत असेल. तर निरगुडीचा काढा देतात. त्यामुळे आराम पडतो.
• निरगुडीचे सेवन पित्तप्रधान व्यक्ती व गर्भावस्थेतील महिलांनी टाळावे.
• व याचे सेवन करताना आयुर्वेदीक वैद्यांच्या सल्ल्याने करावे.
• निरगुडीच्या डहाळ्यांचा झाडलोट करण्यासाठी वापर करतात
अशी आहे निरगुडी वनस्पती विषयी माहिती
