तुळस आयुर्वेदिक वनस्पती व तिचे उपयोगBasil information in marathi
• तुळस वनस्पतीचे आणखी नाव: वृंदा
• शास्त्रीय नाव : ऑसिमम स्यांक्टम (ocimum sanctum)
• कुळ : फुदिना या कुळातील ही वनस्पती.
• उंची : ३० ते १२० से. मी.
• पानांचा आकार : लंबगोलाकार असणारी ही पाने शेंड्याला टोकदार असतात. व कातरलेली असतात.
• तुळशीची फुले : तुळशीच्या झाडाला येणारे शेंड्यावर तुरे म्हणजे तुळशीची फुले होत. त्यांना मंजिरी किंवा मंजुळा म्हणतात.
बिया :
मंजिरीस असणाऱ्या बारीक फुलात बिया असतात.
• तुळस ही दिवसातील चोवीस तासात वीस तास ऑक्सिजन सोडते. उरलेले चार तास ती कार्बनडाय ऑक्साईड सोडते.
• तुळशीच्या विविध जाती :
• औषधी तुळस (Fever Plant of Sierra Leone)
• कापूर तुळस (Camphor basil)
• काळी तुळस (Hoary basil)
• कृष्ण/ शामा तुळस (Sacred basil)
• रान तुळस ( Sweet basil)
• रामा तुळस (Shrubby basil)
• लवंग तुळस ( Clove basil)
• तुळस वनस्पतीचे स्थान : आशिया व आफ्रिका खंड
• तुळस : भारत देशातील हिंदू धर्मात तुळशीला पवित्र मानले जाते. अनेक सुहासिनी दररोज सकाळी स्नान केल्यावर तुळशीची पूजा करतात. तिला पाणी वाहतात. व प्रदक्षिणा घालतात.
• एखादी व्यक्त मृत पावली की तिच्या तोंडात तुळशीची पाने घालतात. तसेच हार देखील घालतात. याचा अर्थ असा आहे की सर्वथा त्याग करणे.
• हिंदू धर्मात विष्णू देवतेस तुळस वाहिली जाते. पण गणेश देवतेस तुळस वाहिली जात नाही. दुर्वा गणेश देवतेला वाहतात.
• श्री विष्णू भक्त तुळशीच्या लाकडाची माळ परिधान करतात. जी श्री विठ्ठलास अत्यंत प्रिय आहे.
• तुळस वनस्पती चे औषधी उपयोग :
तुळसीचे तसे पाहता कृष्ण (काळी) व स्वेत म्हणजे पांढरी (वैजयंती ) तुळस असे दोन प्रकार मुख्यत भारत देशात आहेत.
• सुगंधी झुडूप असणारी पोष्टीक, ज्वराघ्न, बल्य, कृमिघ्न, वास असणारी कडू चवीची वनस्पती तुळस आहे.
• कृष्ण म्हणजे काळी तुळस औषधात वापरतात.
• तुळस शीत प्रधान असल्याने तिचा वापर ज्वर नाशक म्हणून केला जातो. तुळशीच्या पानांचा रस काढून मिरेपुडी सोबत देतात. ताप उतरतो.
• अंगदुखी होत असेल तर तुळशीची पाने व निर्गुडीची पाने यांचा रस काढून तो ओव्यासोबत देतात.
• सर्दी कफ झाल्यास तुळस पानांचा रस मधासोबत देतात.
• तुळसीची रोपे घराशेजारी जास्त प्रमाणात असतील तर मलेरिया होत नाही. कारण ती कीटक नाशक आहे.
• अती उष्णता वाढून डोकेदुखी झाली असेल तर तुळशीच्या पानांचा रस व चंदन एकत्र उगाळून लावतात.
• तुळशीच्या पानांच्या रसात मोहरीचे तेल घालून दात घासावे. कीड लागत नाही.
• डास व इतर कीटक चावल्यास त्यावर तुळशीच्या मुळाची पेस्ट लावावी. आराम मिळतो.
• किडनी स्टोन झाल्यास तुळशीच्या पानांचा रस मधासवे घेतात.
• भूक लागत नसेल तर तुळशीच्या पानांचा रस काढावा दोन चमचे रसात एक चमचा मध मिसळून रोज सकाळ व संध्याकाळ जेवणापूर्वी घेत राहिल्यास थोड्याच दिवसात भूक लागू लागते. असे चार ते पाच दिवस करावे.
• पोटात व छातीत कफ होत असेल तर जिभेवर पांढरे डाग असणारा पडदा तयार होतो. तेव्हा दोन चमचे तुळशीच्या पानांचा रस व मधाचे थेंब टाकून घेत जावे. चट्टे कमी होतात.
• तुळस ही कृमिघ्न व जंतू नाशक आहे. पोटात कृमी झाल्यास त्यावर तुळशीच्या पानांचा रस दोन चमचे कडुनिंब रस दोन चमचे, सैंधव मिठ चिमुटभर व डिकेमाली पावडर पाव चमचा घालून रोज सकाळी व संध्याकाळी हे मिश्रण घ्यावे. (मोठ्या माणसांसाठी हे मिश्रण आहे.१० वर्षांवरील मुलांना हे चालते.)
• दात दुःखी असेल तर तुळशीची पाच सहा पाने चेचून त्यामध्ये मिरी पण चेचून घालावी. त्यामधे कापूर मिक्स करावा व त्याचा गोळा करून दाढेत ठेवावा. व वरून शेक द्यावा. बरे वाटेल. दाढ दुःखी थांबेल.
• सर्दी, पडसे, खोकला, ताप आल्यास एक वाटी पाणी घेऊन त्यात तुळशीची पाच – सात पाने घ्या त्यात पिंपळाचे पान व आल्ले घालून त्यात काडेचिराईच्या काड्या टाकून ते तापवून काढा तयार करा व सकाळ संध्याकाळ त्याचे सेवन केल्यास ताप कमी होतो. व सर्दी खोकला ही बरा होतो.
• पोट दुःखी , अजीर्ण झाल्यास तुळस पानांचा रस त्यात एक चमचा लिंबू रस मिसळावा, त्यामध्ये खायचा सोडा घालावा, अन् एक चमचा मध घालून मिश्रण बनवावे. रोज जेवणापूर्वी सकाळ संध्याकाळ असे चार दिवस घेतल्यास बरे पडते. व पोट ही साफ होते.
• खोबरेल तेलात तुळशीच्या पानांचा रस घालून तो उकळून थंड करावा. व कान दुःखी असेल तर कानात ड्रोपच्या साहाय्याने टाकल्यास बरे पडते.
• तुळशीच्या पानांचा रस अंगाला लावून बाहेर गेल्यास डास चावत नाहीत.
• त्वचा रोग समस्या, फंगल इन्फेक्शन झाल्यास तुळशीची व कडुलिंबाची पाने एकत्र वाटून त्यांचा अर्क व चोथा इन्फेक्शन झालेल्या जागेस लावल्यास बरे पडते.
अशी आहे तुळस या वनस्पतीची आयुर्वेदिक माहिती.
No comments:
Post a Comment
ही कोणतीही सरकारी वेबसाईट नसून प्रायव्हेट आहे. तुम्ही सरकारी वेबसाईट पाहून खात्री करून घेऊ शकता.