अर्जुन वनस्पती Arjun plant information in Marathii

 अर्जुन वनस्पती

Arjun plant information in Marathi

• संस्कृत भाषेतील नाव: 

अर्जुन, धनंजय, अर्जुन सादडा, ककुभ, क्षीरस्वामी, सर्पन, शक्रतारू, देवसाल,

• मराठी नाव : अर्जुन, ऐन

• इंग्रजी नाव: The White Murdan Tree.

• लॅटिन नाव:  Terminaliya Arjuna

• हिंदी नाव:  कोह, नदीसर्ज, ककुभ

• वर्ग : म्याग्नोलियोफाईटा,

• कुळ : Combretaceae

• वंश : Terminalia

• आढळणारे देश : 

भारतीय उपखंड. भारत देशात हिमालय पर्वत, मध्य भारतीय पठार, सह्याद्री पर्वत ज्या ठिकाणी सदाहरित झाडे आहेत अशा अनेक ठिकाणी अर्जुन वृक्ष आढळतो.

• उंची : हा वृक्ष ६० ते ८० फुटापर्यंत वाढतो.

• पाने : 

साधे पान या प्रकारात या झाडाची पाने येतात. लंबवर्तुळाकार मध्यभागीं शिरा असणारी पाने असतात.

• खोड : 

या झाडाचे खोड साल पांढरट रंगाचे असून आतील बाजूस गुलाबी रंगाची असते. आतील लाकूड हे जाड असते.

• फुले :

मार्च ते जून म्हणजे वसंत ऋतूत या झाडाला मोहोर येतो. पिवळसर रंगाची फुले लागतात.

• फळे: 

या वृक्षाची फळे जेवणखोलीतील रवीच्या पुढील शीरचक्रासारखी असतात. त्याला अनेक शिरा असतात.

कच्ची असताना हिरवी व पिकल्यावर लाल रंगाची असतात.

 

• साल : वर्षातून एकदा या वृक्षाची साल गळून पडते. वरून पांढरट आतून लालसर असते. या सालीचे चूर्ण उपयुक्त आहे. ज्याचा वापर आयुर्वेदिक औषधे बनवताना करतात.

• स्वाती नक्षत्राचा हा आराध्य वृक्ष आहे.

• या वृक्षाच्या अवयवात ( सालीत) कॅल्शियम, म्याग्नेशियम, अँटीऑक्साईडेंट, अँटीइन्फ्लेमेंटरी, हे गुणधर्म असतात.

• चव : तिक्त, कडू, कासाय रसयुक्त आहे.

• अर्जुन वृक्षाचा औषधी उपयोग :

• अर्जुन वृक्षाची साल ही अत्यंत उपयुक्त औषधी आहे. या सालीचे चूर्ण यासाठी वापरतात. सालीमध्ये अँटीऑक्साईडेंट, अँटीइन्फ्लेमेंटरी, गुणधर्म असतो चवीला कडवट लागते. मात्र हृदयरोग, टिबी, सर्दी, खोकला, यावर उपयुक्त आहे. शरीरातील कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण कमी करण्यासाठी उपयुक्त आहे.

• अर्जुन वृक्षाची साल असते त्यापासून पाणी घालून काढा बनवला जातो. ज्याच्या सेवनाने ब्लॉक झालेल्या नसा रिकाम्या होतात. व हृदय बळकट होते. हाडे मजबूत होतात.

• चेहऱ्यावरील मोड्या सुरकुत्या घालवण्यासाठी अर्जुन सालीची पेस्ट वापरतात. तसेच स्कीन क्रीम मध्ये वापर करतात.

• पोटातील अल्सर म्हणजेच अंतर्गत जखमा बऱ्या करण्याचे काम अर्जुन वृक्षाची साल करते.

• कोलेस्टेरॉल नियंत्रित करुन हृदय मजबूत करते.

• रक्तपित्ताचा त्रास कमी करण्याचे काम अर्जुनसालीचे चूर्ण करते.

• अस्थमा कमी करण्यासाठी अर्जुन साल उपयुक्त आहे.

• सालीचे चूर्ण मधासवे घ्यावें.

• हाड मोडले असेल तर सालीच्या चुर्णाचा हळद, मीठ व भिजवलेल्या तांदळाची वाटून पेस्ट करून लावल्यास हाड जोडीस मदत होते.

• अर्जुन वृक्षापासून कही होमिओपॅथीक औषधे देखील तयार केली जातात. अर्जुना टीचर असे म्हणतात.

• अर्जुन वृक्षाच्या फुलांचा वापर करून नेत्रांजन बनवले जाते. जे डोळ्यांचे आरोग्य चांगले राखते.

• अर्जुन वृक्षाच्या सालीपासून अर्जूनासव, अर्जूनारिस्टा ही आयुर्वेदिक औषधे बनवली जातात.

• अर्जुन वनस्पतीचा चिक हा बल्यवर्धक व पौष्टिक असा आहे.

• अर्जुन सालीचे चूर्ण हे दुधासवे खाणे फायदेशीर असते.

* वरील औषधी महिती उपयुक्त आहे. पण एखाद्या चिकिस्तक वैद्यांच्या सल्ल्याने  फायद्याचे असते.

अशी आहे अर्जून वृक्षाची माहिती.